Ja wcale nie zginęłam, czyli o tym jak "New York Times" uśmiercił Artie Hall

Artie Hall ok. 1908 roku, R. S. Baker, http://theoldrecordgal.blogspot.com

O Artie Hall informacji nie ma jakoś szalenie wielu, ale tak to już jest z ludźmi, którzy zawrotną karierę robili przez kilka sezonów ponad sto lat temu, a potem zostawili scenę/porzucili kamerę i skierowane na nich światła reflektorów na rzecz spokojniejszego życia. Ale ja zawsze lubiłam grzebać w przeszłości.

Bonita i Lew Hearn w After the Girl,
by Foulsham & Banfield, 1914

Artie Hall (prawdziwe imię i nazwisko nieznane) urodziła się około 1881 roku (choć niektórzy w to wątpią i podają 1878)  w Atlancie, w stanie Georgia. Jej młodszą siostrą była urodzona w 2 grudnia 1886 w Mennan (również Georgia) sceniczna aktorka Pauline Des Landes (nie wiadomo, czy było to nazwisko rodzinne, czy nazwisko po mężu). Pauline występowała pod pseudonimem Bonita, a jej mężem był Lew Hearn, Polak z pochodzenia.

Artie Hall swoją karierę rozpoczęła prawdopodobnie bardzo blisko roku 1900. Występowała jako aktorka i śpiewaczka wodewilowa, a znana stała się ze swoich występów w makijażu blackface. Wykonywała też piosenki z gatunku coon, które prezentowały rasistowskie, stereotypowe obrazy Afro-Amerykańskiej społeczności, a szczyt ich popularności przypadał w Stanach Zjednoczonych i Zjednoczonym Królestwie na lata 1880-1920.  Artie nazywano małą aktorką z wielkim głosem. Małą nie tyle ze względu na niewielką posturę, ale również na wiek — 19 lat to bardzo mało jak na bardzo dobry początek kariery śpiewaczki . Jej największym sukcesem była rola Topsy w Uncle Tom’s Cabin w wersji Williama A. Brady’ego.  Lynn Abbott i Doug Seroff w swojej publikacji Ragged But Right: Black Travelling Shows, "Coon Songs", and the Dark Pathway to Blues and Jazz  podają, że pod koniec swoich występów blackface, Artie często zdejmowała długie rękawiczki i pokazywała białą skórę pod nimi, co wzbudzało wiele kontrowersji.

Gdyby Artie Hall urodziła się w 1881 roku, 18 kwietnia 1906 miałaby około 25 lat. Dlaczego wspominam o tej dacie? Niektórym pewnie już coś mówi — to dzień wielkiego trzęsienia ziemi w San Francisco (kolejne spóźnia się już ponad 110 lat, tak swoją drogą), które zabiło ponad 3 tysiące ludzi i zniszczyło prawie 80% miasta.  21 kwietnia 1906 roku, a więc niecałe 3 dni po katastrofie, New York Times podał, że Artie Hall zginęła w trzęsieniu pod gruzami Orpheum Theatre. Problem w tym, że Artie  wcale nie zginęła. Nie jest nawet pewne, czy w dniu kataklizmu przebywała w San Francisco

W Kalifornii w 1926 roku stały przynajmniej dwa teatry o nazwie Orpheum – jeden dwadzieścia lat wcześniej, a więc w roku 1906, na pewno stał w Los Angeles, drugi w 1926 na pewno w  San Francisco, ale nie wiadomo, czy/ile wcześniej tam był.  22 kwietnia 1906 roku Los Angeles Herald poświęcił całą stronę segmentowi At the theaters i nie dość, że zamieścił tam zdjęcie Artie, to jeszcze zapowiedział jej występ w… teatrze Orpheum.

26 kwietnia 1906 Los Angeles Herlad zamieścił reklamę nadchodzących występów/przedstawień, które miały mieć miejsce w tamtejszym Mason Opera House (a dochody z biletów miał zostać przeznaczone dla zniszczonego San Francisco). Wydarzenie zostało zapowiedziane na początek maja, a Artie Hall „z teatru Orpheum” miała uświetnić je wykonaniem The Georgie Girl (nawiązanie do stanu, z którego pochodziła?).

Wikipedia twierdzi, że Orpheum Theatre w San Francisco został otworzony w roku 1926 i nie udało mi się znaleźć informacji o tym, czy stał tam (może pod inną nazwą? może wyburzono stary budynek i postawiono nowy w innym miejscu?) w roku 1906. Ten w Los Angeles stał na pewno (Wikipedia uparcie pokazuje wyniki na Orpheum otworzony tak samo jak ten w San Francisco w 1926), co każe mi myśleć, że ktoś pomieszał nazwy teatrów i połączył Artie z innym miastem. Niestety, źródło, na które powołuje się Wikipedia przy dacie śmierci Artie nie odsyła już do pełnego artykułu z New York Times i nie mam do niego żadnego innego dostępu. Możemy się więc tylko domyślać, kto tak naprawdę zginął, kiedy zawalił się teatr w San Francisco (o ile w ogóle jakiś się zawalił…) i dlaczego podano nazwisko Artie, która 18 kwietnia podczas trzęsienia przebywała najprawdopodobniej w Los Angeles, ponieważ z Los Angeles Herald jasno wynika, że była w tamtym czasie związana zawodowo z tamtejszym teatrem Orpheum, na którego istnienie w 1906 roku można znaleźć twarde dowody.

The morning journal-courier, 29 sierpnia, 1908

Los Angeles Herald, 22 kwietnia, 1906

Co by się tak naprawdę nie wydarzyło, Artie Hall po 18 kwietnia 1906 żyła i miała się dobrze. Wysnułam własną teorię, że może rzeczywiście trzęsienie zabiło jakąś aktorkę (albo aktora o imieniu Arthur i podobnie brzmiącym/takim samym nazwisku) i ktoś coś zwyczajnie pomieszał, a prasa szybko to podchwyciła. Może akurat 17 lub 18 kwietnia, zanim uderzyło trzęsienie,  Artie wybrała się z San Francisco do Los Angeles i ktoś pomyślał, że skoro zniknęła w dniu katastrofy, to pewnie w niej zginęła, a zanim główna zainteresowana zdążyła dać znać, że żaden walący się sufit jej nie zabił, artykuł został już napisany i poszedł do druku.

Artie uśmierciła jedna z największych gazet w kraju, ale nie zaszkodziło to jej karierze. Występowała na scenie co najmniej do roku 1918 (zachęcam do przeszukania gazet z zaznaczeniem tego przedziału czasowego). Nie są znane żadne nagrania jej głosu,  nie jest znana również data jej śmierci (przynajmniej nie mi ani żadnemu źródłu, z którego korzystałam podczas pisania tej notki). 

Digital Public Library of America

ŹRÓDŁA:
https://chroniclingamerica.loc.gov/search/pages/results/?state=&date1=1906&date2=1906&proxtext=Artie+Hall&x=0&y=0&dateFilterType=yearRange&rows=20&searchType=basic
https://en.wikipedia.org/wiki/Artie_Hall
https://goo.gl/c31Uz2
https://digitalcollections.nypl.org/search/index?utf8=%E2%9C%93&keywords=artie+hall
https://www.npg.org.uk/collections/search/person/mp145880/bonita-pauline-des-landes
https://books.google.pl/books?id=XFnfnKg6BcAC&pg=PA499&lpg=PA499&dq=pauline+des+landes&source=bl&ots=5wnGnRz7B1&sig=iJAXyOIEq_Ny3xVW_e7Ndi5jTVo&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwjGoNSm877YAhWFthQKHahRDWMQ6AEIMDAB#v=onepage&q=pauline%20des%20landes&f=false
https://en.wikipedia.org/wiki/Orpheum_Theatre_(San_Francisco)
https://en.wikipedia.org/wiki/Orpheum_Theatre_(Los_Angeles)
https://books.google.pl/books?id=XlCFnqopzQ4C&pg=PA170&lpg=PA170&dq=artie+hall&source=bl&ots=PzSFvBePEz&sig=k0gBOXLCcxKO1Ah1WJIIgLfVXuo&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwi8yIzL877YAhUPGhQKHWqPCdk4ChDoAQheMAc#v=onepage&q=artie%20hall&f=false
https://books.google.pl/books?id=u4rc-BKNCyoC&pg=PA20&lpg=PA20&dq=artie+hall&source=bl&ots=7v3O3tvwUG&sig=vkRf8NrNrYv4H7PxI2lpimJiJsk&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwiJya_g877YAhXGuhQKHXrLD604FBDoAQgvMAE#v=onepage&q=artie%20hall&f=false